Kitap Okuma Sınavı: Okuma Sevgisi Notla Ölçülür mü?

Yıllardır okullarda ,Türkçe derslerinde bilhassa, uygulanan; güya okumayı sevdirmeye teşvik eden bir yöntemden bahsetmek istiyorum: Kitap okuma sınavları. Kitap okumayı sevdirmek amacıyla yola çıkıp, öğrenciyi kitapla sınava sokmak bana her zaman çelişkili gelmiştir.

Çünkü kitap, bir bilgi yığını değil; duygulara, hayallere ve düşüncelere açılan bir kapıdır. Ve ne yazık ki kitap okuma sınavları bu kapıyı öğrencilerin yüzüne kapatıyor; okuma sevgisini büyütmek yerine köreltiyor.

Bazı öğretmenlerimiz çocuğun eline kendi seçtiği veya maalesef bazen kendisinin bile okumayıp sırf internet ortamında hazır sorular bulunuyor diye tercih ettiği kitapları tutuşturuyor. Ardından sayfa sayfa okutup, sonunda da “Kaçıncı sayfada hangi karakter vardı?” "Kitap hangi dönemde geçmektedir?" gibi ayrıntılardan sınava tabi tutuyor. Peki ne oluyor? Çocuk kitabı bir bütün olarak anlamak yerine, sınavda çıkabilecek “detayları” ezberlemeye başlıyor. 

Bu mu bizim kitap sevgisi dediğimiz şey?

Örnekler mi? O kadar çok ki!

• Bir öğrencim bana, “Hocam, karakterin adını unuttum diye 10 puanım gitti.” dediğinde, bu sınavla aslında ne kadar önemli bir ölçme-değerlendirme yanlışı yapıldığını gördüm.

• Bir öğrencimin de işin kolayına kaçıp kitabı okumadan, özet videoları izleyerek sınavdan yüksek notlar aldığını itiraf etmişti. Bu durumda okumayan öğrenci ödüllendiriliyor, okuyan ise cezalandırılıyor.

• Bir öğrencim, kitabın en heyecanlı yerinde şunu düşündüğünü söyledi: “Buradan kesin soru çıkar.” Artık merak değil, kaygı eşlik ediyor sayfalara.

• Bir diğeri, karakterlerin duygularına odaklanacağı yere, satır aralarını “yüksek not almak için” ezberlemek durumunda kaldığını söyledi. Oysa bir karakteri anlamak, sınav sorularına sıkıştırılacak bir şey midir?

• Bir lise öğrencim ise ortaokuldaki kitap sınavlarından sonra kitapları eline bile almak istemediğini açıkça ifade etti: “Çok güzeldi ama sınav yüzünden tadı kaçtı. Artık okumak istemiyorum.”

Şimdi soruyorum: Bu sistem hangi çocuğa kitap sevgisi aşılıyor?

Bu tablo bize aslında şunu gösteriyor: Kitap okuma sınavları, ölçtüğünden çok daha fazlasını gölgeleyen bir yöntem.

Elbette öğretmenlerimiz iyi niyetle öğrenciyi okumaya yönlendirmek istiyor. Ancak yöntem yanlış olunca amaçtan uzaklaşılıyor. Çünkü bu sınavlar;

• Okumayı keyif değil görev haline getiriyor.

• Öğrenciyi meraktan çok strese sürüklüyor.

• Kitapla kurulan bağı zayıflatıyor.

Peki biz öğretmenler olarak ne yapabiliriz?

Kitap okumayı ölçmek istiyorsak sınav değil; yaratıcı ve düşündürücü yöntemler kullanmalıyız. İşte benim de kullandığım birkaç öneri:

• Okuma Günlükleri: Çocuk kitabı okurken kitapla ilgili kendi duygu ve düşüncelerini yazsın. İnanın öğretmenlerim bu etkinlik, sınavdan çok daha anlamlı.

• Drama ve Rol Oynama: Kitaptaki karakterleri sahneye taşıyarak çocukların empati becerisini geliştirebiliriz.

• P4C (Çocuklar için Felsefe): Kitaptan yola çıkarak felsefi sorular soralım. “Sence karakter doğru mu yaptı? Sen olsaydın nasıl davranırdın?” gibi. Çocuk hem düşünür hem de tartışır.

• SCAMPER Tekniği: Çocuklara “Bu hikâyeyi değiştirseydin ne yapardın? Karakteri başka bir ortamda kurgulasaydın nasıl olurdu?” gibi yaratıcı düşünme egzersizleri yaptıralım.

• Okuma Atölyeleri: Kitabı bitiren çocuk, arkadaşlarına sevdiği bir bölümü anlatsın. Böylece paylaşım ve iletişim gelişir.

Peki ebeveyn olarak ne yapabiliriz?

Çok yakında bu konuyla ilgili bir atölye paylaşımım olacak. Şimdilik beni takip etmenizi rica edeceğim sizden.

Benim gözümde kitap sınavı, öğrencinin kitapla kuracağı bağı daha en başından zedeleyen yanlış bir uygulama. Biz öğretmenler olarak, ölçme kolaylığı uğruna çocukların kitap sevgisini feda etmemeliyiz.

Sınavla değil, merakla ölçelim. Çünkü kitap, sorulardan ibaret değildir.

Kitap sevgisini kazandırmak benim için çok önemli ve bu alanda insanlara katkı sunmak için var gücümle çalışıyorum. Eğer sizin de bu konuda yürüttüğünüz çalışmalar varsa, paylaşmaktan ve üzerine konuşmaktan büyük bir mutluluk duyarım.

Peki, sizce kitapla gerçek bağ nasıl kurulmalı? Siz nasıl uygulamalar yapıyorsunuz?

Ceren AKKOL

Dikkat Odaklı Okuma Gelişim Merkezi Kurucusu

Dikkatim Benimle Kurucu Ortağı